Dinh Norodom là một tòa dinh thự từng được sử dụng làm nơi ở và làm việc của Toàn quyền Đông Dương tại Sài Gòn (nay là Thành phố Hồ Chí Minh) dưới thời Pháp thuộc. Từ năm 1955, công trình này trở thành dinh của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa. Vào năm 1962, dinh hư hại nặng nề sau một vụ đánh bom nên sau đó đã bị đập bỏ và thay thế bằng tòa nhà Dinh Độc Lập ngày nay.^[1]^[2]

Lịch sử

Thiết kế và xây dựng

Khi đô đốc Bonard làm Thống đốc Nam Kỳ từ năm 1861, ông đã cho đặt mua một căn nhà bằng gỗ từ Singapore về Sài Gòn và dựng tại khu đất mà về sau là Trường La San Taberd (nay là Trường Trung học phổ thông chuyên Trần Đại Nghĩa) để làm nơi ở tạm thời.^[3]^[4]

Đến năm 1863, Chính phủ Pháp cử Phó đô đốc Pierre-Paul de La Grandière sang làm Thống đốc Nam Kỳ, ông đã yêu cầu tìm kiến trúc sư để thiết kế một dinh thự mới thay cho căn nhà gỗ. Cuộc thi thiết kế dinh được công bố trên tờ báo Courrier de Saigon (Thư tín Sài Gòn) ngày 5 tháng 2 năm 1865, giải thưởng dành cho bản vẽ được chọn là 4.000 franc. Tuy nhiên, chỉ có hai bản phác họa được gửi đến và đều không đạt yêu cầu. Cùng thời điểm đó, tại Hồng Kông cũng tổ chức một cuộc thi thiết kế Tòa thị chính và Achille-Antoine Hermitte, một kiến trúc sư trẻ tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Paris đã đoạt giải. Lúc này hai Chuẩn đô đốc Roze and Ohier đang ở Hồng Kông, khi biết tin đã đề xuất với Thống đốc de La Grandière mời Hermitte thiết kế dinh mới. Sau khi xem qua bản phác họa của Hermitte, Thống đốc rất hài lòng và đồng ý trả lương cho anh lên đến 36.000 franc/năm để chỉ huy công trình.^[5]^[6] Ngày 23 tháng 3 năm 1868, Thống đốc de La Grandière đã làm lễ đặt viên đá đầu tiên khởi công xây dựng dinh mới, tuy nhiên chỉ hai tháng sau đó ông đã phải trở về Pháp do bệnh. Công trình trải qua 5 đời Thống đốc Nam Kỳ, đến năm 1873 khi Đô đốc Marie Jules Dupré đang là Thống đốc mới xây dựng xong.^[6] Tuy nhiên việc trang trí nội thất phải đến năm 1875 mới hoàn thành. Chi phí xây dựng dinh thời điểm đó lên đến hơn 4 triệu franc, do có nhiều nguyên vật liệu phải nhập từ Pháp.^[5] Vì nằm ở đầu đại lộ Norodom (tên được đặt theo vua Norodom của Campuchia) nên dinh cũng được gọi là Dinh Norodom.^[7]

Từ Dinh Thống đốc đến Dinh Toàn quyền

Từ khi xây dựng xong cho đến năm 1887, dinh là nơi ở của Thống đốc Nam Kỳ nên được gọi là Dinh Thống đốc. Vào năm 1887, chính phủ Pháp thành lập chức vụ Toàn quyền Đông Dương, Dinh Norodom trở thành nơi ở của Toàn quyền Đông Dương tại Sài Gòn nên lúc này được gọi là Dinh Toàn quyền.^[6]^[8]

Ngày 7 tháng 9 năm 1954, trước khi rút quân khỏi Việt Nam, tướng Paul Ély bàn giao Dinh Norodom cho chính quyền Quốc gia Việt Nam.^[6]^[8]

Dinh Tổng thống Việt Nam Cộng hòa

Năm 1955, Ngô Đình Diệm phế truất Quốc trưởng Bảo Đại và thành lập Việt Nam Cộng hòa. Ông lấy Dinh Norodom làm dinh Tổng thống Việt Nam Cộng hòa và đổi tên thành Dinh Độc Lập. Ngoài ra, ông cũng đón vợ chồng em trai là ông Ngô Đình Nhu và bà Trần Lệ Xuân vào sống trong dinh.^[9]

Vào ngày 27 tháng 2 năm 1962, hai phi công Quân lực Việt Nam Cộng hòa là Nguyễn Văn Cử và Phạm Phú Quốc đã lái hai máy bay AD6 ném bom tấn công, làm sập toàn bộ cánh trái của dinh. Ngô Đình Diệm sau đó đã cho phá dỡ dinh để xây dinh mới trên nền cũ theo bản thiết kế của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ.^[2]^[7]

Kiến trúc

Công trình được xây theo kiến trúc Tân Baroque tiêu biểu thời Napoléon III,^[1] tổng thể mặt bằng có hình chữ T.^[9] Bề ngang mặt tiền của dinh rộng 80 m, bên trong dinh có phòng tiếp khách có thể chứa đến 800 người.^[8]

Dinh tọa lạc tại trung tâm một khuôn viên hình chữ nhật 450 m x 300 m. Trong khuôn viên có nhiều con đường nội bộ, trong đó gồm một con đường bao vòng quanh khuôn viên và tám con đường nối từ các mặt của dinh ra con đường này.^[10]

Chú thích

^ ^a ^b Nguyễn Hữu Thái (23 tháng 8 năm 2016). “Từ dinh Norodom đến hội trường Thống Nhất”. Tuổi Trẻ Online. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 13 tháng 12 năm 2022.
^ ^a ^b Từ điển địa danh lịch sử quân sự. Nhà xuất bản Quân đội nhân dân. 2006. tr. 122.
^ Vương Hồng Sển, Nguyễn Q.Thắng (2002). Tuyển tập Vương Hồng Sển. Nhà xuất bản Văn học. tr. 476.
^ Lê Nguyễn (1998). Thành cổ Sài Gòn và mấy vấn đề về triều Nguyễn. Nhà xuất bản Trẻ. tr. 41.
^ ^a ^b Davies, Stephen (2014). “Achille-Antoine Hermitte (1840–70?)”. Journal of the Royal Asiatic Society Hong Kong Branch. Royal Asiatic Society Hong Kong Branch. 54: 201–216. JSTOR jroyaaisasocihkb.54.201.
^ ^a ^b ^c ^d Nông Huyền Sơn (29 tháng 4 năm 2018). “Lịch sử thăng trầm của dinh Độc Lập”. Báo Công an nhân dân điện tử. Lưu trữ bản gốc ngày 2 tháng 12 năm 2021. Truy cập ngày 13 tháng 12 năm 2022.
^ ^a ^b Lê Công Sơn (3 tháng 3 năm 2018). “Từ dinh Norodom đến dinh Độc Lập”. Báo Thanh Niên. Lưu trữ bản gốc ngày 14 tháng 6 năm 2022. Truy cập ngày 13 tháng 12 năm 2022.
^ ^a ^b ^c Trung Sơn (8 tháng 5 năm 2016). “Dinh Độc Lập và những biến cố lịch sử ở Sài Gòn”. Báo điện tử VnExpress. Lưu trữ bản gốc ngày 20 tháng 6 năm 2021. Truy cập ngày 13 tháng 12 năm 2022.
^ ^a ^b Demery, Monique Brinson (2013). Finding the Dragon Lady: The Mystery of Vietnam's Madame Nhu. PublicAffairs. tr. 92.
^ “Hôtel du gouvernement à Saigon: Capitale de nos établissements en Cochinchine”. Le Magasin pittoresque. 1872. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 12 năm 2022. Truy cập ngày 13 tháng 12 năm 2022.

Xem thêm

Dinh Độc Lập

Dinh Độc Lập
Dinh Độc Lập
	Mặt tiền Dinh Độc Lập vào năm 2024
	Wikimedia \| © OpenStreetMap
Thông tin chung
Tên khác	Phủ Đầu Rồng
Dạng	Dinh Tổng thống
Địa điểm	135 Nam Kỳ khởi nghĩa, phường Bến Thành, Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Tọa độ	10°46′38″B 106°41′44″Đ
Xây dựng
Khởi công	1 tháng 7 năm 1962
Hoàn thành	31 tháng 10 năm 1966
Trùng tu	14 tháng 3 năm 1970
Diện tích sàn	120.000 m²
Chiều cao	26 m
Thiết kế
Kiến trúc sư	Ngô Viết Thụ
Kỹ sư xây dựng	Phan Văn Điển

Dinh Norodom
Dinh Norodom
	Dinh Norodom vào năm 1896
Thông tin chung
Tên khác	Dinh Thống đốc; Dinh Toàn quyền; Dinh Độc Lập
Tình trạng	Bị phá dỡ
Dạng	Dinh Tổng thống
Phong cách	Kiến trúc Tân Baroque
Quốc gia	Liên bang Đông Dương
Thành phố	Sài Gòn
Tọa độ	10°46′38″B 106°41′44″Đ
Xây dựng
Động thổ	23 tháng 3 năm 1868
Khánh thành	1873
Phá dỡ	1962
Số tầng	2
Thiết kế
Kiến trúc sư	Achille-Antoine Hermitte

10°46′38″B 106°41′44″Đ

Dinh Độc Lập là một tòa dinh thự tại Thành phố Hồ Chí Minh, từng là nơi ở và làm việc của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa trước Sự kiện 30 tháng 4 năm 1975. Hiện nay, dinh độc lập đã được Chính phủ Việt Nam xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt. Cơ quan quản lý di tích văn hoá Dinh Độc Lập có tên là Hội trường Thống Nhất thuộc Văn phòng Chính phủ.

Lịch sử

Thời Việt Nam Cộng hòa

Dinh Độc Lập hiện nay được Tổng thống Ngô Đình Diệm cho khởi công xây dựng ngày 1 tháng 7 năm 1962, sau khi dinh cũ từ thời Pháp thuộc bị hư hại do vụ đánh bom của hai phi công. Dinh được xây theo bản thiết kế của kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, người Việt Nam đầu tiên đạt giải Khôi nguyên La Mã.

Trong thời gian xây dựng, gia đình Tổng thống Ngô Đình Diệm tạm thời chuyển sang sống tại Dinh Gia Long. Công trình đang xây dựng dở dang thì Ngô Đình Diệm bị phe đảo chính ám sát ngày 2 tháng 11 năm 1963. Do vậy, ngày khánh thành dinh, 31 tháng 10 năm 1966, người chủ tọa buổi lễ là Nguyễn Văn Thiệu, Chủ tịch Ủy ban Lãnh đạo Quốc gia. Từ ngày này, Dinh Độc Lập mới xây dựng trở thành nơi ở và làm việc của tổng thống Việt Nam Cộng hòa. Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu sống ở dinh này từ tháng 10 năm 1967 đến ngày 21 tháng 4 năm 1975. Ngày 8 tháng 4 năm 1975, chiếc máy bay F-5E do phi công Nguyễn Thành Trung lái, xuất phát từ Biên Hòa, đã ném bom Dinh nhằm mục đích ám sát Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, gây hư hại không đáng kể.

Lúc 10 giờ 45 phút ngày 30 tháng 4 năm 1975, xe tăng T54B mang số hiệu 843 của Quân đội Nhân dân Việt Nam dưới quyền chỉ huy của Trung úy Bùi Quang Thận đã húc nghiêng cổng phụ của Dinh Độc Lập, tiếp đó xe tăng Type 59 mang số hiệu 390 do Vũ Đăng Toàn chỉ huy đã húc tung cổng chính tiến thẳng vào dinh. Lúc 11 giờ 30 phút cùng ngày, Trung úy Quân Giải phóng Bùi Quang Thận, đại đội trưởng, chỉ huy xe 843, đã hạ quốc kỳ Việt Nam Cộng hòa trên nóc dinh xuống, kéo lá cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam lên, kết thúc 20 năm cuộc chiến tranh Việt Nam

Sau năm 1975

Sau hội nghị hiệp thương chính trị thống nhất hai miền Nam Bắc thành một đất nước Việt Nam thống nhất diễn ra tại dinh Độc Lập vào tháng 11 năm 1975. Cơ quan hiện quản lý di tích văn hoá Dinh Độc Lập có tên là Hội trường Thống Nhất^[1] thuộc Cục Hành chính Quản trị II - Văn phòng Chính phủ.

Đây là di tích lịch sử văn hoá nổi tiếng được đông đảo du khách trong nước và nước ngoài đến tham quan. Nơi này được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia tại Quyết định số 77A/VHQĐ ngày 25/6/1976 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngày nay). Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đã ký Quyết định số 1272/QĐ-TTg xếp hạng Di tích lịch sử Dinh Độc Lập là một trong 10 di tích quốc gia đặc biệt đầu tiên của Việt Nam vào ngày 12 tháng 8 năm 2009.

Ngày nay, Dinh Độc Lập trở thành một trong những địa điểm du lịch không thể thiếu của mỗi người dân khi tới Thành phố Hồ Chí Minh. Không chỉ có ý nghĩa về lịch sử mà Dinh Độc Lập còn thể hiện nét kiến trúc tiêu biểu của Việt Nam thời kì những thập niên 60. Ngoài ra, Dinh Độc Lập thường là nơi diễn ra các sự kiện lớn tổ chức tại thành phố, các buổi tiếp khách của Đảng, Nhà nước tại TPHCM cũng như chính quyền thành phố. Đồng thời là nơi tổ chức quốc tang cho các lãnh đạo Đảng, Nhà nước ở TPHCM và là điểm dừng cuối cùng của giải đua Cúp Truyền Hình HTV hàng năm.

Đặc điểm

Dinh được kiến trúc sư Ngô Viết Thụ thiết kế xây dựng trên diện tích 4.500 m², diện tích sử dụng 20.000 m², gồm 3 tầng chính, 2 gác lửng, tầng nền, 2 tầng hầm và 1 sân thượng cho máy bay trực thăng đáp xuống. Hơn 100 căn phòng của Dinh được trang trí theo phong cách khác nhau tùy theo mục đích sử dụng bao gồm các phòng khánh tiết, phòng họp hội đồng nội các, phòng làm việc của Tổng thống và của Phó Tổng thống, phòng trình ủy nhiệm thư, phòng đại yến,... chưa kể các phần khác như hồ sen bán nguyệt hai bên thềm đi vào chánh điện, bao lơn, hành lang...

Dinh cao 26m, tọa lạc trong khuôn viên rộng 12 ha rợp bóng cây. Bên ngoài hàng rào phía trước và phía sau Dinh là 2 công viên cây xanh. Giữa những năm 1960, đây là công trình có quy mô lớn nhất miền Nam và có chi phí xây dựng cao nhất (150.000 lượng vàng). Các hệ thống phụ trợ bên trong Dinh hiện đại: điều hòa không khí, phòng chống cháy, thông tin liên lạc, nhà kho. Tầng hầm chịu được oanh kích của bom lớn và pháo. Mặt tiền của Dinh được trang trí cách điệu các đốt mành trúc phỏng theo phong cách các bức mành tại các ngôi nhà Việt và họa tiết các ngôi chùa cổ tại Việt Nam. Các phòng của Dinh được trang trí nhiều tác phẩm sơn hà cẩm tú, tranh sơn mài, tranh sơn dầu.

Tên gọi

Tên chính thức của công trình này cho đến hiện nay vẫn là Dinh Độc Lập nhưng vẫn có một số cách gọi nhầm lẫn giữa Dinh Độc Lập, Hội trường Thống Nhất và Dinh Thống Nhất^[2].

Dinh Độc Lập là tên của một dinh thự (một tòa nhà) được chính quyền Việt Nam Cộng hòa xây dựng từ trước năm 1975 với mục đích làm nơi ở và làm việc của Tổng thống (Phủ Tổng thống) trên nền Dinh Norodom (Phủ Toàn Quyền) cũ. Trong đại chúng thời Việt Nam Cộng hòa, Dinh này cũng còn được gọi là Dinh Tổng thống hoặc Phủ đầu rồng.
Hội trường Thống Nhất là tên của cơ quan (tổ chức) quản lý Dinh Độc Lập ngày nay, được thành lập theo Quyết định số 709/QĐ-VPCP ngày 14 tháng 6 năm 2013 của Bộ trưởng chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Dinh Thống Nhất là một cách gọi sai, vì nhầm lẫn giữa hai thực thể: Dinh Độc Lập (tòa nhà) và Hội trường Thống Nhất (cơ quan quản lý tòa nhà đó). Có thể vì người ta cho rằng sau năm 1975, Dinh Độc Lập đã đổi sang tên mới là Dinh Thống Nhất, nhưng thực tế không tồn tại một văn bản chính thức nào của các cơ quan quản lý có thẩm quyền về việc đổi tên này.

Một số hình ảnh

Phòng họp Nội các ở lầu 1.
Phòng đại yến ở lầu 1.
Phòng tiếp khách của Tổng thống ở lầu 2.
Phòng trình Quốc thư ở lầu 2
Phòng tiếp khách của Phó Tổng thống ở lầu 2.
Phòng giải trí ở lầu 3.
Phòng chiếu phim ở lầu 3.
Tranh miêu tả cảnh chị em Thúy Kiều gặp Kim Trọng trong ngày Tết Thanh minh của họa sĩ Lê Chánh, treo ở lầu 3.
Vị trí hai quả bom mà phi công Nguyễn Thành Trung ném phát nổ, bên cạnh là chiếc UH-1 của tổng thống Nguyễn Văn Thiệu
Một phiên bản đồng dạng đồng thời với Xe tăng 843 nay đang được trưng bày tại Hội trường Thống Nhất (Dinh Độc Lập cũ). Xe tăng 843 "gốc" hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam ^[3]