Ông sinh ngày 16/4/1926 tại Sa Đéc, theo học Bác sĩ Y khoa Đại Học Saigon năm 1952. Học hết năm thứ 5 trường Y khoa, Ông được gọi nhập ngũ, người y sĩ nhảy Dù đầu tiên của Việt Nam Cộng Hoà, đã tham dự các cuộc chiến tại miền Bắc và giải ngũ vì bị sưng màng phổi. Ông tiếp tục học Y khoa và tu nghiệp tại Paris, là Bác sĩ thường trú bệnh viện Pháp, trở về Việt Nam làm Giáo sư giảng huấn tại Đại học Y khoa Saigon về khoa Huyết học.
Ông đạt tới đỉnh cao danh vọng khi được Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu (Đệ Nhị Cộng Hòa) bổ nhiệm là Tổng trưởng Y tế (Bộ trưởng bộ y tế) của miền Nam lúc cuộc chiến Nam-Bắc ở vào giai đoạn khốc liệt nhất. Thật ra danh vị Tổng trưởng Y tế chỉ giúp đánh bóng thêm phần nào tiếng tăm vốn nổi như cồn của Ông mà thôi ! Ông vốn là "dân Tây", tên Pháp là Louis. Nhưng tình yêu quê hương đã khiến ông ở lại quê nhà, chấp nhận cùng chịu những bất trắc có thể xảy ra bất cứ lúc nào cho một người dân trong một quốc gia lửa đạn. Ông từ bỏ tên Pháp Louis, và đổi lại là Lữ Y.
NHỮNG GIAI THOẠI VỀ VỊ TỔNG TRƯỞNG Y TẾ - BS TRẦN LỮ Y
Trong giới Y khoa BS Lữ Y hầu như được lòng tất cả mọi người. Bên cạnh tài chữa bệnh lẫy lừng, ông còn là một vị Thầy đáng kính và cũng là một cấp chỉ huy được lòng thuộc cấp. Câu chuyện do Y sĩ Thiếu tá Trần Thanh Nhơn thuật lại (ông Nhơn là học trò của BS Trần Lữ Y)
VỊ TỔNG TRƯỞNG Y TẾ VỚI CÂY COLT BÊN MÌNH
Đó là một đêm trực khá bận rộn cuối tuần. Bệnh-nhân cấp cứu chờ được khám nằm la liệt cả phòng chờ đợi. BS trưởng-phiên và các sinh-viên trực đang đầu tắt mặt tối, thì một quan Năm (trung-tá) áo quần rằn ri, bên hông lủng lẳng cây Colt, hùng hổ xô cửa phòng điều-trị và bắt buộc các bác sĩ trực phải khám ngay cho người nhà của ông ta.
Ông văng tục và hăm dọa các nhân viên tại phòng trực. Nhìn cây súng bên hông vị sĩ-quan, và các cận-vệ của ông, ai nấy đều xanh mặt. Thời buổi chiến-tranh mạng người như cỏ rác. Lỡ ông Trời con nầy làm thiệt thì cũng mệt lắm chớ chẳng chơi ! Tuy nhiên, nếu chiều ông để phải bỏ những người bệnh đến trước, thì cũng ê mặt giới thầy thuốc quá...
Đang phân-vân lo-lắng, thì Thầy Lữ-Y tình cờ bước vào kiểm soát các bác-sĩ trực. Ông bao giờ cũng mặc một cái áo cụt tay, bỏ ngoài quần, lại mang đôi dép da lẹp bẹp. Nếu chưa gặp và biết ông, không ai nghĩ ông là Thầy của những bác-sĩ và đương kim Tổng-trưởng cả!
Sau khi nghe các bác-sĩ trực tường trình nội vụ, và nhìn thấy thái-độ hung-hãn của vị sĩ-quan, ông túm ngay ngực vị trung-tá và nện một thoi như Trời giáng vào mặt ông quan Năm nầy. Ông trung-tá lồm cồm ngồi dậy, cho tay vào bao súng Colt bên hông. Các cận-vệ của ông cũng phản-ứng tức thì. Tiếng lên đạn súng AR 15 nghe lạnh mình.
BS Lữ-Y nhanh hơn ông trung tá và các cận-vệ của vị nầy nhiều: Ông rút ngay cây Colt trong mình, chĩa ngay đầu vị trung tá rồi lên tiếng:
- ĐM tao là BS Lữ-Y Tổng-trưởng Y-tế đây. Tổng thống Thiệu tao còn đéo ngán, hà huống gì tụi mầy. Thằng nào có ngon thì nhào vô đi .....
(Các đàn anh cho tôi biết : ông vốn là huấn-luyện-viên Thái-Cực-Đạo, và đôi lúc đem theo con "chó lửa" bên mình như hôm ấy).
Có lẽ đã nghe tiếng của Thầy Lữ-Y trước, và nhất là cái chức Tổng-trưởng của ông, nên vị sĩ-quan và đoàn tùy tùng đành ngậm bồ hòn mà về…
VỊ TỔNG TRƯỞNG NÔNG DÂN ĐẤT SA ĐÉC
Năm thứ 4, chúng tôi được phân phối đến bệnh-viện Nguyễn-Văn-Học Gia-Định để được Thầy Lữ-Y dạy về môn Bệnh lý. Nhà trường, vốn đã biết tánh Thầy, nên dặn-dò chúng-tôi phải đến trước 8 giờ sáng. Cả bọn tập họp trước phòng của ông từ 7 giờ sáng mà mãi đến 8.30 chẳng thấy Thầy ở đâu.
Chờ mãi không được, tôi đành đến hỏi một ông "già" đang ngồi gác chân kiểu dân quê trên chiếc ghế đặt trước phòng Thầy. Thật tình có kê súng vào đầu rồi bảo tôi đó là BS Tổng-trưởng tôi cũng đành phải nói không thôi. Ông có vẻ như một nông-dân nhà quê lên chờ khám-bệnh, lại phảng-phất nét đệ-tử "lưu-linh", làm sao tôi "dám" nghĩ đó là Thầy???
Chưa kịp nói hết câu "thưa Bác ...", ông đã "xổ nho" vào mặt tôi:
- ĐM tụi mầy đi đâu mà giờ nầy mới tới? Mới có năm thứ 4 mà như thế nầy thì sau nầy tụi mầy làm cái đéo gì được hả ?
Tôi không tin vào đôi tai của mình nữa.
Cái gì kỳ vậy ta: mình chỉ định hỏi phòng của Thầy Lữ-Y thì cái ông ni nầy chửi đông đổng là cái gì ???
Hay là ông ni nầy "đụng dây điện" ? Dù sao tôi cũng đường đường là một "chuẩn" bác-sĩ, trưởng nhóm sinh-viên, lại là một chuẩn quan Hai Quân Y, chứ bộ "cứt" sao cà ?
Đang chuẩn-bị trả miếng với "ông già quê", thì thời may BS Dương-Minh-Hoàng trưởng phòng đi đến. Như đoán được cái "nóng" của tôi, anh vẫy tay :
- Thôi mấy em tập-họp lên giảng-đường chờ anh chút ...
Và anh quay sang "ông già quê" kính-cẩn :
- Thưa Thầy tại em kẹt cái Lumbar puncture (lấy nước tủy-sống) dưới khu. Xin lỗi Thầy. Để em đưa tụi nó xuống hội-trường chờ Thầy ...
Cha mẹ ơi ! Xém chút nữa là cuộc đời tôi có lẽ đã đổi-hướng ...
VỊ TỔNG TRƯỞNG ĐI TRỊ BỆNH “ĐÁI ĐƯỜNG”
Cái giai-thoại "Đái đường" của Thầy Lữ-Y nghe kể lại như sau : hôm ấy Thầy Lữ-Y đến khám-bệnh cho một bạn thân tại khu Khánh-Hội bùn lầy nước-đọng. Đây là một bạn "nhậu" rất tâm-đắc nên Thầy phải đến tận nhà chữa trị.
Gia-đình người bạn lăng xăng chờ đón BS "Tổng-trưởng", nên chẳng mấy lát thiên-hạ đã ùn ùn đến để "xem mặt" ông Tổng-trưởng. Trong số nầy, thành phần dân nhi-đồng chiếm rất đông. Khám bệnh cho người bạn xong, ông lững thững ra về. Ông vốn có tật là uống bia thay nước. Trong xe lúc nào cũng có sẵn cả lố bia để "chữa lửa".
Khi gần đến chỗ xe đậu, nhu cầu vệ-sinh trong người ông bổng đòi hỏi dữ. Đi ngược về nhà người bạn thì bất tiện, và cũng do cái tính ngang-tàng, bất cần đời, Thầy cứ đứng ngay gốc cây mà ... xả !!! Lũ trẻ hiếu-kỳ được dịp la lên ầm ĩ: "Tụi bây ơi, ra coi ông bác-sĩ đái đường..."
Thầy Lữ-Y chẳng chút ngượng-ngùng, nhăn răng cười với lũ trẻ:
- Coi cái chó gì tụi bây? Bộ bác-sĩ không có "cu" hả?
P/s: một điều đáng tiếc là Page không tài nào tìm ra hình ảnh của BS Lữ Y, thôi thì để tạm hình ảnh tiêm chủng ở Nhà Thương Sa Đéc đầu thể kỷ 20, biết đâu trong số này có Ổng trong đó.
Nguồn tham khảo:
- Sa-Déc xưa và nay tác giả Huỳnh Minh